به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه صبح نو ،هرچند تنش آبی تابستان ۱۴۰۰ که یکی از جدیترین تنشهای آبی سالهای اخیر بود و ۱۵۰۰ روستا را درگیر کرد با راهکارهای موقتی مثل آبرسانی با تانکر و آزادسازی رود کرخه به پایان رسید، اما بدون شک تا مدتها خسارات مالی و روحی آن گریبانگیر ساکنان استانی خواهد بود. برای تنش آبی مذکور عوامل مختلفی از جمله کاهش بیسابقه بارندگی نسبت به ۵۰ سال اخیر، رهاسازی آب به منظور تولید نیروی برقآبی در زمستان گذشته و پروژههای انتقال آب ذکر میشد، اما بدون شک کارشناسان اصلیترین عامل را کشت گسترده شلتوک برنج میدانستند.
با وجود اینکه طبق مصوبه هیات دولت، کشت برنج به جز در استانهای شمالی ممنوع شده بود ولی طبق آمار و گفتههای مسوولان بین ۷۰ تا ۹۵ هزار هکتار شلتوک برنج در بالادست رود کرخه کشت شده بود. قاسم تقیزاده خامسی، معاون آب و آبفای وزیر نیرو گفته بود محصولات کشاورزی مثل شلتوک در خوزستان 5/3 میلیارد متر مکعب آب نیاز دارد که حدودا دو و نیم برابر مصرف صنعتی کشور است. اگرچه وزارت جهاد کشاورزی «کنجد» را به عنوان کشت جایگزین به کشاورزان معرفی کرده اما برای ترویج این الگوی کشت، اقدام موثری صورت نگرفته و بیشتر کشاورزان ترجیح میدهند به کشت برنج که سود بالایی دارد، ادامه دهند.
دلایل کماقبالی به کنجد
محمدرضا فاطمی، کارشناس محیط زیست در گفتوگو با «صبح نو» معتقد است اقبال کشاورزان به کشت کنجد به جای محصولی مانند برنج بسیار کم است چراکه برنج هم شناخته شده و هم اینکه موقع برداشت محصول، پول آن را سرِ زمین، به صورت نقد به کشاورزان پرداخت کنند. او با اشاره به افزایش قیمت برنج داخلی اضافه میکند: قیمت برنج در بازار داخلی، کیلویی 90 هزار تومان است بنابراین هر کس یک قطره آب هم داشته باشد برنج میکارد زیرا کشت آن به صرفه و پول آن نقد است. کنجد در تابستان کمترین میزان آب را مصرف میکند، این محصول یکهشتم برنج و یک پنجم ذرت، آب مصرف میکند اما سود اقتصادی آن برای کشاورز نسبت به برنج قابل مقایسه نیست.
به گفته او، برای جایگزینی کشت کنجد به جای برنج، زیرساختها فراهم و بذر مورد نیاز کشاورزان نیز تأمین شده است با این حال دو تا سه سال طول میکشد تا این کشت میان کشاورزان ترویج شود و جا بیفتد، به شرط اینکه قیمت برنج در بازار داخلی متعادل شود. اگر قیمت برنج همین طور بالا باشد، طرح مذکور شکست خواهد خورد.
او با بیان اینکه در استانی مانند اصفهان، مردم آب شرب ندارند اما برنج میکارند، اضافه میکند: قیمت کنجد هم بین 50 تا 60 هزار تومان در هر کیلوگرم است اما کشاورزان در هر هکتار زمین بین یک تا ١.۵ تن کنجد برداشت میکنند در حالی که در هر هکتار شالی، ٣ تن برنج برداشت میشود و در نتیجه برنج سود بیشتری دارد.
حذف کشت نداریم!
فاطمی تاکید میکند: در حال حاضر مسوولان به این نتیجه رسیدهاند که شلتوککاری را متوقف کنند! در اکولوژی و کشاورزی پایدار، موضوعی با عنوان حذف کشت وجود ندارد بلکه باید راهکارهایی مانند کاهش سطح زیر کشت یا کشت جایگزین ارائه شود. او اضافه میکند: بنابراین نمیتوان یک نوع کشت را در منطقهای ممنوع کرد زیرا موجب نارضایتی مردم میشود و این سوال پیش میآید که چرا در استانهای مجاور که از سرچشمه آب میبرند (مانند اصفهان) سطح زیر کشت شلتوک افزایش مییابد ولی در خوزستان به کشاورز میگویند شلتوک نکارد چون آب کم است. فاطمی با بیان اینکه در عین حال هر منطقهای به یک الگوی کشت نیاز دارد، میگوید: کشاورزی در استان خوزستان با سایر مناطق کشور متفاوت است؛ بنابراین لازم است با تشکیل کارگروهی متشکل از حوزه کشاورزی، استانداری و دانشگاه برای این صنعت مهم برنامهریزی کرد.
این استاد دانشگاه بیان میکند: مساله دیگر در تغییر الگوی کشت انجام تدریجی آن است تا به لحاظ اقتصادی خسارتی به کشاورزان وارد نشود و همچنین صنایع جانبی هم در الگوی کشت و تغییر آن اهمیت بسیاری دارند. تغییر الگوی کشت باید با تغییر الگوی مصرف نیز همراه باشد تا بتوان ضایعات کشاورزی را کاهش داد.
خالیشدن 76 درصد حجم سد کرخه
در حال حاضر نیز به گواه آمار و ارقام، وضعیت سد کرخه مناسب نیست و 2/1 میلیارد مترمکعب از سال گذشته کمتر است. ماه گذشته محمدرضا یزدانی پور، مدیرعامل سر کرخه اندیمشک در این باره گفت: شروع خشکسالی در حوضه آبریز سد کرخه و کاهش و پراکندگی بارندگیها در ۲ سال آبی پیاپی منجر به خالیشدن ۷۶ درصد ازحجم مخزن این سد شده است.
وی افزود: در سال آبی ۱۳۹۷و ۱۳۹۸، میزان آورد آب به سد تقریبا ۱۵ میلیارد متر مکعب و در سال آبی ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹، این آورد به ۶ میلیارد مترمکعب و در سال آبی ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به ۱/۸ میلیارد متر مکعب کاهش یافته که این سیر نزولی روند آورد آب به مخزن، نشان از تداوم پدیده خشکسالی در حوضه آبریز سد کرخه است.
همچنین رییس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان گفت: در حوضههایی مانند کرخه و تا حدودی دز، در بحث کشت پاییزه مشکل وجود دارد و در حوضه رودخانه کرخه وضعیت تامین آب کشت واقعا بحرانی است. با این وجود اخباری مبنی بر اجاره زمینهای کشاورزی استان توسط افراد عمدتا غیر بومی برای کاشت تابستانه شلتوک برنج، به دلیل سود بالای کشت آن نسبت به سایر کشتها به گوش میرسد؛ تا جایی که حتی گفته میشود قراردادهای شالیکوبی آنها نیز بسته شده است.
این اخبار، نگرانیها را برای رقمزدن یک بحران جدید و جدیتر در تابستان ۱۴۰۱ تشدید کرده است. از همین رو از مسوولان وزارت جهاد کشاورزی، به عنوان متولی الگوی کشت و وزارت نیرو، به عنوان متولی تخصیص بهینه آب، انتظار میرود از تنش آبی سال گذشته عبرت گیرند و از هماکنون اقدام کنند.شروع خشکسالی در حوضه آبریز سد کرخه و کاهش و پراکندگی بارندگیها در ۲ سال آبی پیاپی منجر به خالیشدن ۷۶ درصد ازحجم مخزن این سد شده است.
نظر شما